Sırrı Süreyya Önder, 7 Temmuz 1962 tarihinde Adıyaman'da doğmuştur. Babası, 1960'lı yıllarda Türkiye İşçi Partisi (TİP)'nin Adıyaman il başkanı olarak görev yapmıştır. Sekiz yaşındayken babasını kaybeden Önder, ailesiyle birlikte dedesinin evine taşınmış ve genç yaşlarda çeşitli işlerde çalışarak ailesine destek olmuştur.
1980 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne kaydolmuş, ancak aynı yıl gerçekleşen 12 Eylül askeri darbesi sonrasında siyasi faaliyetleri nedeniyle tutuklanarak 12 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Bu süreçte Mamak, Ulucanlar ve Haymana cezaevlerinde kalmıştır.
Sinema kariyerine 2006 yılında yönetmenliğini yaptığı "Beynelmilel" filmiyle adım atan Önder, bu filmle Adana Altın Koza Film Festivali'nde En İyi Film ödülünü kazanmıştır. Ayrıca "Sis ve Gece", "O... Çocukları", "Ejder Kapanı", "Yeraltı", "F Tipi Film" ve "Düğün Dernek" gibi yapımlarda oyuncu, senarist ve yönetmen olarak görev almıştır.
Gazetecilik alanında da faaliyet gösteren Önder, BirGün ve Radikal gazetelerinde köşe yazarlığı yapmıştır.
Siyasi kariyerine 2011 genel seçimlerinde Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) desteğiyle bağımsız milletvekili olarak İstanbul'dan seçilerek başlayan Önder, daha sonra BDP'ye katılmıştır. 2014 yerel seçimlerinde Halkların Demokratik Partisi (HDP)'nin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı olmuş, ancak seçimi kazanamamıştır. 2015 genel seçimlerinde Ankara milletvekili olarak tekrar meclise girmiştir.
2013 yılında Gezi Parkı protestoları sırasında aktif rol almış ve bu süreçte yaralanarak hastaneye kaldırılmıştır. Aynı yıl, İmralı Heyeti üyesi olarak Abdullah Öcalan ile yapılan görüşmelere katılmış ve Dolmabahçe Mutabakatı'nın duyurulmasında görev almıştır.
2018 yılında 2013 Newroz kutlamalarında yaptığı bir konuşma nedeniyle "terör örgütü propagandası yapmak" suçlamasıyla 3 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırılmış ve cezasını Kocaeli Cezaevi'nde çekmiştir. 2019 yılında Anayasa Mahkemesi'nin ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetmesi üzerine tahliye edilmiştir.
2023 genel seçimlerinde Demokrasi ve Eşitlik Partisi (DEM Parti)'nden İstanbul milletvekili olarak meclise girmiş ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanvekili olarak görev yapmaktadır.
15 Nisan 2025 tarihinde İstanbul'daki evinde kalp rahatsızlığı geçiren Önder, ambulansla hastaneye kaldırılmıştır. Yapılan tetkiklerde aort damarında yırtık tespit edilmiş ve acil olarak ameliyata alınmıştır. Ameliyatın 7-8 saat sürmesi beklenirken, sağlık durumu ciddiyetini korumaktadır. DEM Parti, Sağlık Bakanlığı ve İstanbul Valiliği tarafından yapılan açıklamalarda, Önder'in tedavisinin titizlikle sürdürüldüğü belirtilmiştir. Ayrıca, Cumhurbaşkanı
Recep Tayyip Erdoğan, TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş ve MHP Genel Başkanı
Devlet Bahçeli gibi siyasi liderler de Önder'in sağlık durumu hakkında bilgi almış ve geçmiş olsun dileklerini iletmişlerdir.
